Jak rozpoznać skoki rozwojowe u niemowląt? Jaki mają wpływ na rozwój dziecka?

Rozwój dziecka w pierwszym roku życia przebiega bardzo szybko i dynamicznie. Niemal każdego dnia maluszek uczy się czegoś nowego. Zdarzają się jednak okresy szczególnie intensywnego rozwoju, kiedy to dziecko wyjątkowo nas zaskakuje i nabywa nowych umiejętności niemalże w ciągu jednej nocy – mówimy wtedy o skokach rozwojowych. Jak je rozpoznać i jak wpływają one na rozwój niemowlaka?

Skoki rozwojowe – czym są?

Skoki rozwojowe to okresy w życiu niemowlaka i małego dziecka, które wiążą się z nabywaniem nowych umiejętności z różnych zakresów, np. rozwoju motorycznego, fizycznego, społecznego, emocjonalnego oraz komunikacji.

Skokowe uczenie się coraz to nowych rzeczy spowodowane jest specyfiką dojrzewania układu nerwowego maluszka. W jego mózgu ciągle tworzą się nowe połączenia nerwowe, dzięki którym dziecko jest w stanie przetworzyć więcej informacji i odbierać bardziej zróżnicowane bodźce. Taka nowa rzeczywistość początkowo może być dla niego obca i niepokojąca, co często obserwujemy w zmianie zachowania szkraba.

Jak przebiega skok rozwojowy – objawy

Skok rozwojowy charakteryzuje się występowaniem dwóch etapów:

• regresu i płaczliwości
• pojawienia się nowych umiejętności.

W pierwszej fazie, pogodne do tej pory dziecko nagle staje się marudne, rozdrażnione, ma problemy ze snem i stale szuka bliskości rodzica. Niekiedy wydaje nam się, że niemowlak stracił nabyte wcześniej umiejętności. Niektóre maluchy domagają się ciągłego noszenia na rękach, kołysania, a jeśli są karmione mlekiem mamy często spędzają długie godziny przy piersi. Sesje karmienia niekoniecznie wiążą się z głodem – w okresie skoku rozwojowego dzieci często tracą apetyt. Pierś pozwala im poczuć się bezpiecznej i pewniej.

Ile trwa skok rozwojowy? Taka sytuacja utrzymuje się od kilku dni do nawet kilku tygodni. Kiedy humor malucha się poprawia, zazwyczaj zauważamy u niego lawinowy przyrost nowych umiejętności, które pojawiają się dosłownie z dnia na dzień. Ma to miejsce w momencie, kiedy dziecko przyzwyczaja się do nowego sposobu odbierania otaczającego go świata i zaczyna w pełni wykorzystywać uzyskane możliwości.

Najważniejsze skoki rozwojowe u niemowląt

W pierwszym roku życia dziecka możemy wyróżnić 7 najważniejszych skoków rozwojowych:

1. Pierwszy skok rozwojowy – 4.-5. tydzień życia. Wyostrza się wzrok dziecka, dzięki czemu częściej i chętniej patrzy ono na twarze bliskich. Maluch zaczyna się uśmiechać, ale też płakać prawdziwymi łzami.
2. Drugi skok rozwojowy – 7.-9. tydzień życia. Niemowlę zaczyna zauważać powtarzalność pewnych schematów i codziennych rytuałów. Próbuje chwytać i utrzymywać zabawki, sprawniej rusza rączkami i nóżkami, a także wydaje nowe dźwięki.
3. Trzeci skok rozwojowy – 10.-12. tydzień życia. Maluch coraz lepiej koordynuje ruchy ciała: wodzi wzrokiem za zabawką i odwraca główkę, próbuje podpierać się na przedramionach w leżeniu na brzuszku i lekko odpycha się nogami. Rozróżnia intensywność poszczególnych bodźców: jasność światła, ton głosu rodziców. Interesują je grające i świecące zabawki oraz takie, które można włożyć do buzi.
4. Czwarty skok rozwojowy – 14.-19. tydzień życia. Dziecko jest coraz bardziej sprawne motorycznie: przekłada przedmioty z rączki do rączki, obraca się z pleców na brzuch i odwrotnie oraz podpiera się na wyprostowanych rękach leżąc na brzuszku. Zaczyna rozumieć następstwa swoich działań: hałas spowodowany przez zrzuconą zabawkę czy wzięcie na ręce przez rodzica po wyciągnięciu rączek w jego kierunku. Próbuje powtarzać całe sekwencje prostych sylab, np. mamamama, babababa.
5. Piąty skok rozwojowy – 22.-26. tydzień życia. Maluch zaczyna bać się i wstydzić obcych, czemu niekiedy towarzyszy lęk separacyjny – obawa, że rodzic, który zniknął z pola widzenia już nie wróci. Dziecko umie ocenić odległość między przedmiotami i chętnie wrzuca je do pudełka. W tym czasie podejmuje próby siadania i czworakowania.
6. Szósty skok rozwojowy – 9.-10. miesiąc życia. Niemowlę zaczyna kategoryzować przedmioty i rozpoznawać kształty – jest już w stanie bawić się sorterem. Naśladuje gesty bliskich i rozwija swoją emocjonalność, coraz chętniej i częściej okazując radość czy niezadowolenie i przytulając zabawki. Rozpoznaje swoje odbicie w lustrze i ćwiczy przy nim mimikę. Podejmuje próby wstawania przy meblach.
7. Siódmy skok rozwojowy – około 11. miesiąca życia. Maluch próbuje budować konstrukcje z klocków, wskazuje paluszkiem i bazgrze kredką. Umie już naśladować dźwięki i odgłosy np. zwierząt, pojazdów. Rozumie znaczenie słów „tak” i „nie” i potrafi ich używać. Równolegle doskonali chodzenie przy meblach, wspina się na nie, a nawet stawia pierwsze kroki.

>>Poznaj wszystkie skoki rozwojowe u niemowląt i małych dzieci.

Etapy rozwoju dziecka – jak monitorować rozwój niemowląt?

Skoki rozwojowe są dość nieprecyzyjnym narzędziem monitorowania rozwoju niemowląt. Nie zostały szczegółowo opisane w żadnym podręczniku pediatrycznym, a ich wyszczególnienie wynika głównie z obserwacji rodziców, opiekunów oraz psychologów dziecięcych. Każdy maluch inaczej przechodzi przez okres skoku rozwojowego, a umiejętności uzyskane podczas każdego skoku i czas ich nabycia mogą różnić się u poszczególnych niemowląt.

Znacznie lepszym sposobem na ocenę rozwoju fizycznego dziecka są siatki centylowe, którymi posługują się m.in. pediatrzy na potrzeby bilansów i wizyt profilaktycznych. Pozwalają one ocenić prawidłowość wzrostu, wagi czy obwodu główki dziecka i rzetelnie porównać te parametry do innych maluchów w tym samym wieku.