Zaburzenie osobowości borderline – jak je zdiagnozować?

Zaburzenia osobowości to grupa zaburzeń psychicznych o długotrwałym charakterze. Prowadzą do dyskomfortu psychicznego osoby chorej, powiązane są z nieprawidłowymi zachowaniami, a także z trudnościami w kontrolowaniu emocji. Jednym z najczęściej diagnozowanych zaburzeń osobowości jest zaburzenie z pogranicza, określane jako borderline.

Zaburzenie osobowości z pogranicza – charakterystyka

Zaburzenie osobowości typu borderline może dotyczyć około 2% całej populacji, natomiast nawet 60% pacjentów wymaga leczenia szpitalnego. Przyjmuje się, że 75% chorych stanowią kobiety. Nie do końca jest to tożsame z rzeczywistością, ponieważ współcześnie stale wzrasta liczba zdiagnozowanego zaburzenia borderline wśród płci męskiej. Warto wspomnieć, że mężczyźni obawiają się wizyty u specjalisty ze względu na to, że leczenie psychiatryczne nadal należy do społecznego tematu tabu. Często również stawiane są diagnozy innych rodzajów zaburzeń osobowości z pominięciem współwystępującego borderline.

Osobowość z pogranicza cechuje płynna struktura. Oznacza to, że w danej sytuacji część osobowości zaczyna w całości kontrolować zachowania osoby chorej. Dochodzi wtedy do nagłych wahań emocjonalnych, wybuchów złości, przemocy oraz do impulsywnych zachowań.

Jak zachowuje się osoba z borderline?

Osoby borykające się z zaburzeniem osobowości typu borderline zazwyczaj charakteryzują się dobrym przystosowaniem społecznym. Są w stanie rozwijać nowe relacje i przyjaźnie. Często jednak brak kontroli nad zachowaniami oraz niestabilność emocjonalna sprawiają, że osoba borderline wywołuje konflikty z bliskim otoczeniem. Jednocześnie odczuwa potrzebę nieustannego bycia wśród ludzi, ponieważ nie akceptuje samotności.

Choremu towarzyszy również silny lęk przed odrzuceniem, który uniemożliwia zbudowanie stałego związku. W momencie, gdy pojawia się ryzyko zakończenia relacji, osoba borderline może zastosować szantaż emocjonalny – „zabiję się, jeżeli mnie zostawisz”.

Człowiek z borderline przeżywa tzw. poczucie wewnętrznej pustki, które może doprowadzić do rozwoju zaburzeń nastroju. Wykazuje duże skłonności do zachowań impulsywnych, autodestrukcyjnych oraz uzależnień.

Osoba borykająca się z zaburzeniem osobowości może uciekać w wyimaginowany świat, ponieważ czuje się tam bezpieczna. Chory może zaniżać swoją samoocenę i poczucie własnej wartości.

Wynika to z tego, że towarzyszy mu poczucie winy powiązane z brakiem kontroli nad zachowaniami, słowami, emocjami. W wielu przypadkach osoba borderline mogłaby osiągać np. duże sukcesy zawodowe. Jednak najczęściej przemawia przez nią brak chęci i motywacji oraz brak wiary w siebie. Przez to też życiowe osiągnięcia się zdecydowanie mniejsze niż istniejące możliwości.

Jak zdiagnozować zaburzenie osobowości z pogranicza?

Diagnozą zaburzeń osobowości zajmuje się psychiatra lub psycholog. Osobowość borderline stwierdzana jest na podstawie obserwacji i wywiadu z pacjentem oraz po przeprowadzeniu testów osobowościowych. Specjaliści opierają się także na klasyfikacjach, które opisują cechy i zachowania charakterystyczne dla tego zaburzenia. Kryteria diagnostyczne zawarte są w Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 oraz w Kryteriach Diagnostycznych Problemów Psychicznych DSM-5.

Poniżej prezentujemy cechy osobowości z pogranicza zawarte w wymienionych kryteriach diagnostycznych.

Charakterystyczne cechy osoby z zaburzeniem osobowości typu borderline:

• duże ryzyko zachowań autodestrukcyjnych,
• zachowania impulsywne w zakresie: nadużywania alkoholu i substancji psychoaktywnych, hazardu, zakupów i wydawania pieniędzy,
• niestabilne reakcje emocjonalne i silne wahania nastrojów,
• towarzyszące poczucie wewnętrznej pustki,
• silny lęk przed porzuceniem,
• odbieranie siebie jako złej osoby,
• budowanie intensywnych i nietrwałych relacji z innymi ludźmi,
• równoczesne idealizowanie i pozbawianie wartości osób z najbliższego otoczenia,
• zaburzenia tożsamości,
• problemy z koncentracją, mała wydajność w pracy lub w szkole,
• obecność przemijających wyobrażeń paranoidalnych,
• skrajne reakcje na stres,
• duże skłonności do kłótni i konfliktów,
• zachowania przemocowe (przemoc psychiczna i przemoc fizyczna),
• zmiany w identyfikacji seksualnej oraz we własnym systemie wartości,
• uciekanie w wyimaginowany świat,
• depersonalizacje – wrażenie funkcjonowania poza własnym ciałem.